November is mansgesondheidsmaand, en die Kankervereniging van Suid-Afrika (Kansa) plaas die kollig op ’n onopvallende dog beduidende kwessie wat ’n aansienlike deel van die Suid-Afrikaanse manlike bevolking raak.
Prostaatkanker, ’n subtiele dog gedugte teenstander, het stilweg een van die mees algemene kankers onder mans in Suid-Afrika geword.
Die prostaat is ’n klier net onder die blaas. Die doel daarvan is om voedingstowwe aan sperm, wat deel is van semen, te verskaf. Prostaatkanker kan ontwykend wees en manifesteer dikwels sonder vroeë waarneembare tekens of simptome.
Later kan simptome gereelde urinering insluit, veral in die nag; probleme om urinering te begin of te stop; swak of onderbroke urinêre stroom; pynlike of brandende sensasie tydens urinering of ejakulasie; en bloed in urine of semen. Gevorderde kanker kan erge pyn in die laerug, heupe of bo-dye veroorsaak.
Hierdie subtiliteit, en die feit dat die meeste prostaatkankers stadig groei, beklemtoon die belangrikheid van gereelde toetsing.
Soos met baie kankers is ouderdom ’n beduidende risikofaktor vir prostaatkanker. Die risiko om hierdie kanker te ontwikkel, neem met ouderdom toe. Etnisiteit is ook ’n sleutelfaktor, met studies wat ’n groter vatbaarheid onder mans van kleur toon.
Boonop kan ’n familiegeskiedenis van die siekte en genetiese faktore die risiko verhoog. Leefstylkeuses soos vetsug en ’n onaktiewe leefstyl en roetine kan verder tot die potensiaal van prostaatkanker bydra.
Simptome van die laer-uriene-weg, soos ’n onderbroke urienestroom of ’n swakker vloei, kan – as ’n dokter infeksie uitgesluit het – ’n aanduiding van prostaatkanker wees. Goedaardige prostaathiperplasia is ’n vergrote prostaat wat dieselfde simptome as prostaatkanker kan produseer. Omdat die vergrote prostaat die uretra vernou, moet die blaas harder werk om urine uit te dryf.
Verder bevoordeel prostaatkanker die skelet, en daarom moet gesondheidswerkers prostaatkanker uitsluit wanneer mans – veral ouer mans – van rugpyn kla.
“Die probleem met ’n stadig groeiende kanker soos prostaatkanker is dat die kanker dalk reeds gevorderd is wanneer (die pasiënt) simptome ervaar,” sê Lorraine Govender, Kansa se nasionale bestuurder van gesondheidsbevordering. “Dit is dus belangrik om jaarlikse prostaatondersoeke te ondergaan.”
Dokters gebruik deesdae ’n makliker manier van ondersoek – ’n eenvoudige bloedtoets – wat enige ongemak of ongemaklikheid uitskakel. Die minder indringende benadering is ’n belangrike stap vorentoe op die gebied van prostaatgesondheid.
Die Prostaat Spesifieke Antigeen-toets (PSA), ’n bloedtoets, meet die vlakke van PSA, ’n stof wat deur die prostaatklier geproduseer word. Behalwe prostaatkanker, kan hoë PSA-vlakke ’n aanduiding van die vergroting, inflammasie of infeksie van die prostaatklier wees.
PSA-toetse is by Kansa-sorgsentrums landwyd teen bekostigbare tariewe beskikbaar om te help met die dekking van die verbruiksgoedere wat gebruik word om die ondersoek uit te voer. – Pasiënte moet net ’n afspraak maak.
Dié met mediesefondsvoordele kan die koste, sodra hulle vir die ondersoek betaal het, by hul mediese fonds eis. Toetse kan ook by plaaslike klinieke en gesondheidsorgpraktisyns gedoen word indien die pasiënt enige van die simptome het.
As ’n gesondheidswerker prostaatkanker weens ’n hoë PSA-vlak vermoed, word ’n biopsie gewoonlik aangevra. Dit kan op drie maniere uitgevoer word – transuretraal, transrektaal en transperineaal.
Sodra prostaatkanker gediagnoseer is, sluit tipiese behandelings die verwydering van een prostaatlob, bragiterapie en eksterne bestraling in. In gevalle waar die kanker reeds gevorderd is, verwyder dokters gewoonlik die testes en begin met behandeling met sistemiese hormoonterapie. As die hormoonterapie onsuksesvol is, skryf dokters gewoonlik chemoterapie voor.
“As jy ’n prostaatkankerdiagnose in die gesig staar, kontak gerus jou naaste Kansa-sorgsentrum. Ons toegewyde span is hier om aan jou en jou geliefdes sorg en ondersteuning te bied en daardie ekstra myl te stap om jou reis te vergemaklik – hetsy dit nou is om hulp met mediese toerusting te verleen en gratis teleberading te bied, of deur middel van ondersteuningsgroepe in lewende lywe of aanlyn – en die magdom hulpbronne wat jy kan gebruik. Vir diegene wat behandeling ver van die huis af moet ondergaan, wag die warm omhelsing van die Kansa-sorghuise om ’n bietjie vertroosting te bied,” sê Govender.
“Kansa is nie net oor plekke en dinge nie; ons verstaan die openbare gesondheidstelsel en staan gereed om jou hierdeur te lei, want in die wêreld van prostaatkanker is jy nie alleen nie – Kansa is hier om dié paadjie saam met jou te stap.”
