Stellenbosch is hoofsaaklik ’n universiteitsdorp met ’n sterk grondslag, maar dit word toenemend met verstedeliking in sy landbou-agterland oorskry, veral in die vorm van omheinde gemeenskappe of ontwikkelings.
Bestaande gemeenskappe word afgesonder en in die proses verdeel. Indien hierdie neiging voortduur, sal Stellenbosch binnekort ’n omheinde voorstad van Kaapstad word.
Só het Deon Carstens, waarnemende voorsitter van die Stellenbosch -belastingbetalersvereniging (SBV) in sy voorsittersverslag geskryf, wat verlede Woensdag (9 Maart) by die SBV se jaarvergadering voorgelees is. Carstens kon nie self die vergadering bywoon nie.
Hy het verder in sy rede gesê ontwikkelaars wat verstedeliking voorstaan, word gemotiveer deur wins en baie van hulle gebruik bedenklike middele om die nodige goedkeuring te kry. “Die doelwitte van belangegroepe en ontwikkelaars is dikwels in konflik met mekaar en moet versoen word om ’n volhoubare toekoms te verseker.
“In ’n demokratiese samelewing word die versoening van doelwitte bevorder deur voorspraakbeplanning, wat ’n pluralistiese en inklusiewe beplanningsteorie is waar beplanning poog om die belange van verskeie groepe binne die samelewing te verteenwoordig. In beplanningsliteratuur word na voorspraakbeplanning verwys as die teenoorgestelde van ’n top-down, outokratiese en ondemokratiese proses,” voeg hy by. Hy sê dit is verstaanbaar dat die munisipaliteit dit moeilik vind om volhoubare ontwikkeling aan te moedig en die bates van die dorp te beskerm in die lig van meedoënlose druk deur ontwikkelaars met korttermyn-winsmotiewe.
Ingevolge die Stellenbosch- munisipale beplanningsverordening van 2015 meen Carstens is die burgemeester die enigste en finale appèlgesag in alle beplanningsaansoeke.
“Dit is ’n uiters moeilike, indien nie onmoontlike, taak vir enigiemand. Die ondersoek van honderde bladsye neem ’n buitensporige hoeveelheid tyd [in beslag]. Boonop is onlangse beplanningsdokumente wat deur en vir die munisipaliteit geproduseer word, bevooroordeeld en word dit geredelik gewysig om ontwikkelaars te bevoordeel. Daar is byvoorbeeld gevind dat die bewonderenswaardige MSDF-beplanningsriglyne, wat in Junie 2019 gepubliseer is, slegs ses maande later hoogs buigsaam is, wat ’n groen lig bied vir baie nuwe, twyfelagtige ontwikkelings. Skenkings deur ontwikkelaars aan politieke partye is ’n verdere kwessie van kommer,” het hy bygevoeg.
Carstens sê kwessies wat deur die burgemeester oorweeg moet word om die bekommernisse van belangegroepe die hoof te bied, sluit in: . Konsultasies met ontwikkelaars kan nadelig wees en is in die algemeen ondemokraties.. Meer gereelde kommunikasie met belangegroepe kan voordelig wees en moet as noodsaaklik beskou word.. Die wysiging van die 2015-verordening om die beregting van appèlle aan die provinsiale regering toe te wys, moet oorweeg word. Die uitvoerende gesag en die regbank moet apart wees.. Deur van bo af te neem, moet ondemokratiese advies vermy word, indien moontlik.. Dit is belangrik om die behoefte aan breedgebaseerde konsultasies met die publiek te begryp, wat op ’n deursigtige wyse uitgevoer word, en die rol wat dit kan speel in demokratiese regering en die bevordering van die gemeenskaplike belang. “Burgert Gildenhuis, ’n stadsbeplanner met 40 jaar ondervinding, het onlangs die volgende te sê gehad: ‘Die Wet op Ruimtelike Beplanning en Grondgebruikbestuur (Spluma) is die heilige graal van stadsbeplanning, maar bereik nie een van sy doelwitte nie. Beplanning het ontaard in ’n wetlike administratiewe proses waarin beplanners geen begrip het van die implikasies van hul optrede nie.’ ”
